INSPIRATIE
"Het deksel is van de put". Ik wil weten in welke mate (delen van) ons brein ons gedrag bepaalt, en/ of wanneer juist niet. Na het voorbeeld in deel 1, waarin onze neocorex de confrontatie aangaat gaat met ons reptielen- respectievelijk zoogdierenbrein, om een beetje af te vallen. Nu wat dieper onder die hersenpan - hoe werkt dat - het reptielenbrein, zoogdierenbrein respectievelijk neocortex.
Dit is “de automaat” van ons leven. Ons reptielenbrein verzorgt onze vitale functies zoals ademhaling, het kloppen van ons hart en werking van de spijsvertering.
Als wij een gezicht zien dan scant ons reptielenbrein meteen de ogen, om de motieven van die persoon te achterhalen. Gericht op ons voortbestaan en voortplanting zijn er dan 3 basale “reacties”:
a. overleven - kan het mij doden? In dit geval - paniek! Ons reptielenbrein zorgt "op de automaat" voor 1 van de 3 basisreacties - vechten - vluchten, of bevriezen.
b. leven - kan ik het eten? Voedsel voor het dagelijks bestaan.
c. voort leven - kan ik er seks mee hebben? Dit gaat over al die mooie dames die je op billboards langs de (snel)weg recht in de ogen kijken. Zo trekken zij vrijwel gegarandeerd de mannelijke aandacht. Gericht op het voortbestaan.
Maar het is datzelfde reptielenbrein dat een ruk aan het stuur geeft - bij een bijna auto ongeluk. Lang voórdat jij je überhaupt realiseert wat er aan de hand is.
Alle basis routinematige handelingen zijn in ons reptielenbrein geprogrammeerd. Zoals - je vaste volgorde van dingen doen na het opstaan. Tot aan - hoe vaak je in je koffie roert. Dit brein doet eigenlijk het liefst álles op routine, omdat het hiermee energie bespaart. In de oertijd was dit handig. Voor als je moest vechten of vluchten. In de huidige tijd is het echter niet altijd handig. Door technologische ontwikkelingen verandert onze wereld snel, terwijl ons brein het liefst blijft opereren vanuit routine. Kan ons brein de komende ontwikkelingen wel aan. Dat is een interessante vraag.
Gênant wordt het in een aflevering van wetenschapsprogramma Havermoutpap, van de VPRO. Op straat wordt gevraagd: “hoe schat u deze mevrouw in qua intelligentie, op een schaal van 1 tot 10. En - wat voor beroep zou ze doen”. Het betreft een blonde juffrouw. Dit onderzoek wordt herhaald - maar nu heeft zij haar wenkbrauwen iets donkerder aangezet. Het resultaat is verbluffend: van een zesje en een administratief beroep wordt zij in tweede instantie ingeschat op een 8 met toch zeker wel dokter status. Ons reptielenbrein in optima forma!
Ook wel ons limbisch systeem, of de emotionele hersenen genoemd. Dit zoogdierenbrein zorgt ervoor dat we pijn en moeite uit de weg gaan en zoveel mogelijk plezier opzoeken.
Waar ons reptielenbrein uit de oertijd komt, is ons limbisch systeem nog aan het jagen. Het
- heeft behoefte aan veiligheid
- is sociaal gevoelig - hoor jij bij mijn stam?
- reageert op alles wat beweegt (reflexbrein)
- is emotioneel/ irrationeel, en
- verslavingsgevoelig
Het Limbisch systeem is altijd bezig om van adrenaline naar dopamine te komen. Vinden we iets “leuk, plezierig” dan gaan we in die richting bewegen. Er komt dopamine vrij bij het bevredigen van nieuwsgierigheid. Vinden we iets eng dan zullen we juist van iets weg bewegen (adrenaline). Daar komt geen ratio aan te pas.
Dopamine wordt gemaakt door een groepje speciale cellen die liggen in een gebied, dat de Sustantia Nigra wordt genoemd. Dopamine zorgt voor soepel en gecoördineerd bewegen. `het heeft ook een effect op slaap en stemming en kan andere taken beïnvloeden, zoals de werking van de maag en darmen. Bij de ziekte van Parkinson verdwijnen deze cellen langzaam, waardoor er een tekort aan dopamine ontstaat.
Op het moment dat je iemand ontmoet maar ook als je iets koopt, scant je zoogdierenbrein eerder opgeslagen herinneringen op emotionele relevantie. Stel - je ziet in een winkel een mooie blouse. Dan piekt je limbisch beloningssysteem. Tót je het prijskaartje omdraait - het pijnsysteem wordt geactiveerd en gaat met de beloning “in strijd”. Als het aan het beloningssysteem (nucleus accumbens) ligt moet je de blouse direct kopen. Maar het pijnsysteem trapt op de rem. Uiteindelijk voel je in je onderbuik - kopen of niet.
Ons zoogdierenbrein kiest voor de weg van de minste weerstand. Zo is die zak chips in de kast aantrekkelijk. Maar als de appel in de fruitschaal voor het oprapen ligt, dan wordt het de appel.
Ons brein is niet objectief. Wat wij waarnemen ís niet de realiteit. Maar gekleurd door onze herinneringen. Sterker nog - wat we niet (her)kennen van eerder -dat zien we niet! Zoals een kind veel zaken nog niet op waarde kan schatten. Doel van ons brein is efficiëntie en energie overhouden. Daarom vullen we veel zaken in.
Bijvoorbeeld als veel letters door elkaar staan, maar de eerste en de laatste staan goed, dan kunnen we het toch lezen. Ons brein maakt het kloppend.
Dit is de herenschors (cortex cerebri), waaonder de Neocortex of Pre Frontale Cortex (PFC). Of en wat exact het verschil is tusen deze twee ben ik nog niet uit. Voorlopig gebruik ik ze als synoniem. De cortex cerebri is ons nieuwst ontwikkelde hersendeel, en flink ingewikkeld. De hersenschors (cortex cerebri) is het gebied in de hersenen waar informatie uit de rest van het lichaam ontvangen, verwerkt en geïnterpreteerd wordt. Deze ontvangen informatie wordt vervolgens omgezet in acties zoals gedachten en bewegingen. Bij pubers is de PFT nog niet helemaal ontwikkeld. Het duurt lang voor deze helemaal gevormd is. Bij jongens wel tot hun 23 ‘ste jaar. En onze PFT verwelkt als eerste.
Met de Neocortex hebben we gedachten, zijn we ons zelfbewust en maken we gebruik van taal. Hoe bijzonder is het dat wij onze eigen gedachten creëren?! Ze komen uit het niets en ze verdwijnen vanzelf. We noemen ze ook wel de Monkey Mind. Je kunt van tevoren nooit weten welke gedachten er opkomen. Met die gedachten hebben we een “verhalenmaker” tussen de oren. Maar de ontzettend interessante vraag is dan - wie ben je - écht? En bestaat er wel zoiets als vrije wil? Of word je altijd ingefluisterd. Door wat of wie dan?
Alleen met dit deel zijn we in staat rationeel te denken, logica te ontdekken en complexiteit te overzien. Rationele gedachten vergroten onze kans op overleving. We hebben echter ook piekergedachten. Tussen de 30 tot 60.000 gedachten per dag zit zo’n 95% “ruis”. Gedachten als “stel nou dat ..”, “wat vinden ze van me ..”, “ben ik wel goed genoeg ”. Deze kunnen zorgen voor een soort mentale verkramping.
Met de Neocortex maken we bewuste keuzes. Het helpt ons bij zaken als concentreren, plannen, het (bij)sturen van emoties en het onder controle houden van impulsen. Impulscontrole vreet veel energie. Egodepletie is een toestand van uitgeputte zelfbeheersing. Is er (te)veel verandering, dan zal je vooral aan het eind van de dag bezwijken (toegeven) aan impulsen zoals snoepgoed. Met dit breindeel kunnen we zelfs “tijd reizen”. Althans, we kunnen terugdenken en vooruit fantaseren. En daarmee leren van het verleden en plannen maken voor de toekomst.
Recept om onze PFT optimaal te laten werken
- eet gezond - laat je suikerspiegel niet teveel fluctueren
- houd rust/ neem ontspanning, en
- focus je op slechts 1 ding tegelijkertijd
Tot zover. In een derde, voorlopig laatste deel, wat kun je hier nou mee. Deze kennis.
WAT KAN IK VOOR JOU BETEKENEN
Ik help (afdelings) managers en teams in productie, logististiek, dienstverlening of non-profit.
Met het realiseren van Zelforganisatie.
Met als resultaat: meer betrokkenheid, lager verzuim, verantwoordelijkheid en een beter resultaat.
Copyright © Alle rechten voorbehouden
