Extinction Rebellion

Extinction Rebellion, liefkozend afgekort tot XR, is een internationaal-activistische beweging die zich verzet tegen klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit. De beweging kenmerkt zich door aanhoudend grootschalige acties.

Zo bezetten ze begin 2023 meermaals de Utrechtsebaan in Den Haag, de zogenoemde A12-blokkades. Zij deden dit om aandacht te vragen voor subsidiering van fossiele brandstoffen. De burgemeester van Den Haag wist te vertellen dat er "enkele honderden activisten waren opgepakt" en dat velen nog vastzaten (‘orde van grootte de helft’). Terwijl Extinction Rebellion precies kon aangeven dat er tenminste 720 mensen waren gearresteerd, en twee nog in hechtenis zaten. De conclusie in De Avondshow van Arjan Lubach was dan ook: ‘Extinction Rebellion is beter georganiseerd is dan de Nederlandse overheid.’ Natuurlijk bedoeld als  grap. Maar als je je verdiept in de organisatie van Extinction Rebellion dan wordt duidelijk dat het niet eens zo ver bezijden de waarheid is.

Wat is dan "het geheim, de organisatie, van XR". Voor de buitenwereld lijkt XR een ad-hoc bij elkaar geraapte groep. Maar de grote XR-acties zijn strak en tot in detail georganiseerd. XR-woordvoerders die wordt gevraagd hoe beslissingen worden genomen, antwoorden steevast in de trant van ‘dat doen we allemaal - samen’. Hoe dan?

In Nederland bestaat Extinction Rebellion uit zo'n zesduizend mensen, grotendeels verdeeld over 32 lokale actiegroepen. Vanuit het Verenigd Koninkrijk waaide de beweging over de wereld. Ondertussen zijn er in meer dan veertig landen afdelingen opgericht.

Op papier bestaat Extinction Rebellion NL niet. Er is geen hoofdkantoor, en er is geen vereniging waar je lid van kunt worden. Wel staat bij de Kamer van Koophandel een stichting geregistreerd die fungeert als doorgeefluik voor de financiën. XR werkt zonder hiërarchie,  heeft geen bazen. De leden communiceren onderling vooral via chats en de sociale netwerken.

XR is opgebouwd uit cirkels, een gedecentraliseerde structuur van kleine autonome groepen. Elke cirkel bestaand uit ca. tien personen. Deze structuur is bedoeld om het gezag/ de beslissingsbevoegdheid te verdelen, over personen in rollen. Deze hebben een duidelijk mandaat, waardoor ze in staat zijn (lokaal) snel te beslissen en acties te ondernemen. Zonder benodigde consensus van de groep. Beslissingen met de groep worden alleen genomen als daar de tijd voor is en wanneer dit nodig is. Niet standaard omdat dit over het algemeen dramatisch langzamer is.

Overkoepelend is er een landelijke coördinatiecirkel. Met vertegenwoordigers van (landelijke) themacirkels, zoals Communicatie, Actie en Support. Dat zijn er op dit moment dertien. De themacirkels zijn op hun beurt weer onderverdeeld in kleinere cirkels met een eigen taak, zoals fondsenwerving, trainingen of sociale media. Boven de cirkels staat wel een nationaal coördinator. Na negen maanden is het tijd om haar stokje als nationaal coördinator over te dragen, volgens het principe van roulerende functies. Als er ad hoc moet worden gehandeld, is zij degene die knopen door kan hakken. Zij is geen CEO die in haar eentje besluiten neemt,  maar bepaalt wel de agenda van de overkoepelende coördinatiecirkel.

Alle onderliggende cirkels hebben mandaat zelfstandig besluiten te nemen op hun eigen terrein.  Ook specifieke campagnes zoals de A12 blokkades werden niet centraal aangestuurd, maar ontstaan vanuit een groepje activisten die daartoe samen een cirkel vormen.

Ondanks de gedecentraliseerde structuur is XR zeer coöperatief en wordt altijd inbreng van verschillende mensen uit verschillende groepen gevraagd voordat belangrijke beslissingen worden genomen. Sowieso hecht XR groot belang aan de veiligheid en saamhorigheid. Al was het alleen maar om op de lange termijn overeind te blijven als beweging. Actievoeren is zwaar. Je hebt het koud, je moet veel wachten, en je bent soms lang van huis. Dat wordt een stuk leuker als je dat met een groepje doet. Daartoe organiseert XR in Deventer elke maand een eetcafé, en soms zijn er muzikale bijeenkomsten waar samen klimaatliederen worden gezongen.

Bron: 

• De Volkkrant, 7 maart 2023
• Wikipedia